Kathedralenbouwers

In hetzelfde jaar, op woensdag 9 mei, is Jeanne aan ons, rechters, voorgeleid in de grote toren van het kasteel van Rouen. [...] Jeanne werd verzocht en aangeraden de waarheid te vertellen over vele uiteenlopende zaken in haar proces die ze eerder had ontkend of waarover ze had gelogen, aangezien positieve gegevens, bewijsmiddelen en zwaarwegende vermoedens voorhanden waren. Veel daarvan werden aan haar voorgelezen en uitgelegd, en haar werd gezegd dat ze gemarteld zou worden als ze de waarheid niet zou bekennen. De martelwerktuigen in de toren werden haar getoond. Er waren ook beulen aanwezig die haar op ons bevel konden martelen, om haar terug te voeren naar de weg en de kennis van de waarheid en zodoende haar lichaam en ziel te verlossen, die ze door haar leugenachtige verhalen aan ernstige gevaren had blootgesteld. 

Jeanne antwoordde:

Eerlijk gezegd, zelfs als u mijn ledematen uit elkaar rukt en mijn lichaam van mijn ziel scheidt, zal ik u nog steeds niets anders vertellen. En als ik u iets vertel, zal ik later zeggen dat u me hebt gedwongen.

Ze zei dat ze op het laatste feest van de Kruisvinding steun had gevonden bij de heilige Gabriël, en ze gelooft dat het de heilige Gabriël was en weet dat dankzij haar stemmen. Ze zegt dat ze haar stemmen om advies heeft gevraagd over de kwestie of ze zich aan de Kerk moest onderwerpen, aangezien de geestelijken daar zeer op aandrongen, en dat de stemmen haar hebben gezegd dat ze voor al haar daden op God moet vertrouwen als ze wil dat God haar helpt. 

Ze zegt dat ze heel goed weet dat God steeds al haar handelingen bepaalde en dat de duivel er nooit macht over had. Verder zegt ze dat ze haar stemmen heeft gevraagd of ze op de brandstapel zou terechtkomen, en dat ze haar hebben gezegd op de Heer te vertrouwen, die haar zou helpen. [...] Toen we merkten hoezeer haar gemoed verhard was en op welke toon ze antwoordde, vreesden wij, rechters, dat ze weinig baat zou hebben bij de martelwerktuigen en we besloten ze niet toe te passen totdat we nader advies hadden ingewonnen. 

Jeanne d'Arc. Het proces - Daniel Hobbins.
Uitgeverij Nieuw Amsterdam.
296 pagina's - 19,95 euro.
http://www.nieuwamsterdam.nl

Daniel Hobbins is associate professor geschiedenis aan de University of Notre Dame. Zijn specialisatie is de Franse Middeleeuwen, met name de tijd waarin Jeanne d'Arc leefde. Hij heeft verschillende boeken en artikelen op zijn naam staan, en werd onderscheiden met een flink aantal belangrijke prijzen voor zijn werken. 

Waardering

Het leven van Jeanne d'Arc is vaak beschreven. Maar de belangrijkste bron van informatie, namelijk het in 1431 tegen haar gevoerde proces, verscheen niet eerder in onze taal. Dat wordt nu 600 jaar na haar geboortejaar goedgemaakt met een vertaling van de woorden die gesproken werden tijdens deze rechtszaak, die leidde tot de brandstapel. Zo kunnen wij Jeanne zelf horen spreken. Jeanne d'Arc. Het proces onthult fascinerende aspecten van haar leven, haar karakter, haar visioenen en motieven. Daniel Hobbins oogstte met dit boek, dat een gedetailleerd beeld geeft van het leven van een middeleeuwse vrouw, veel lof. Hij geeft Jeanne's woorden voortreffelijk weer en biedt in zijn veelgeprezen inleiding een goed inzicht in de tijd waarin zij leefde.

Jeanne d’Arc is geen legende of mythe. Ze heeft echt bestaan. En van haar maandenlange proces in 1431 zijn uitvoerige processtukken bewaard gebleven. Origineel geschreven in het Frans en in het Latijn. In 2005 werden ze vertaald door Professor Daniël Hobbins en nu in 2012 naar het Nederlands. Het boek bevat de nodige achtergrondinformatie en dat is voor het volgen van het verloop van de geschiedenis prettig. Zo is er een landkaart ten tijde van de Engelse bezetting van Noord Frankrijk, een lijst van hoofdpersonen rondom het proces, waarvan het is aan te raden is, deze eerst te lezen. De officiële ten laste legging en de vele vragen aan en antwoorden aan en van Jeanne zelf.

Uit het boek komt een schets naar voren van een onverschrokken, psychotische jonge vrouw, die in mannenkleren (destijds zeer ongepast!) tegen de Engelsen ten strijde trekt. Met een godsdienstwaanzinnig vertrouwen in haar religie. Ze heeft aanvankelijk militaire successen geboekt. Maar haar opmars staakte met haar gevangenneming voor de muren van Compiègne op 23 mei 1430. Uit haar officiële ondervraging blijkt hoe angstig en gebiologeerd haar aanklagers waren omdat Jeanne claimde stemmen van heiligen en engelen te horen. De Franse inquisitie veroordeelde haar uiteindelijk tot de brandstapel. Het tragische procesverslag is minitieus vastgelegd om een eerlijk proces te veinzen, omdat zij immens populair was aan diverse Europese hoven in de Middeleeuwen. Een bijzonder boek over een ongelofelijk sterke vrouw in een bijzondere tijd. Een moeilijk leesbaar boek door de vele voetnoten en hoofdpersonen, maar een aanrader voor de liefhebber, die het in een ruk zal uitlezen.