Kathedralenbouwers

Geplaatst op maandag 09 juni 2014 @ 18:26 , 670 keer bekeken

Met een vertraging van een jaar was het 24 mei eindelijk weer zover: de Kathedralenbouwers zouden elkaar weer in levende lijve ontmoeten. De locatie stond natuurlijk al lang vast: Bergen op Zoom, ideaal gelegen aan de grens van België en Nederland. Het zou zelfs bijna een thuiswedstrijd worden voor Maerlant, die zich al jaren ophoudt in het Vlaamse Meetjesland. Helaas werd hij een week tevoren verrast door een vervelend gezondheidsprobleem en moesten de overige clubleden het zonder hem en zijn partner stellen. Maerlant werd echter niet vergeten en inmiddels heeft hij vast het kaartje ontvangen, dat we vanuit Bergen op Zoom naar hem hebben verstuurd. 

Tussen 10 en 11 uur werd verzameld in Grand Café de Bourgondiër, gelegen aan de pittoreske Grote Markt. Dit plein werd overigens geheel in beslag genomen door een podium en extra terrassen vanwege het culinair evenement ‘Proef Mei’. Gezien de reisafstand hadden Marjoke en Antonius gekozen voor een overnachting (of zelfs 2) in Bergen op Zoom. Calamandja en Bernard maakten er een dagtrip van. Na de eerste koffie moest het ‘time team’ meteen aan de slag: om 11 uur stond onze afspraak gepland met de stadsarcheoloog. Zijn depot ligt verscholen in de kelders van een oud politiebureau. Het was geweldig interessant om eens te mogen dwalen door een archeologisch rovershol, met deskundige uitleg natuurlijk. Het werd al snel duidelijk dat Bergen op Zoom een rijk verleden als aardewerkcentrum heeft gekend. Er zijn diverse middeleeuwse pottenbakkersateliers gevonden in de binnenstad. De aanwezigheid van een kwalitatieve kleilaag en genoeg brandstof (turf en hout uit het achterland), zorgde voor een gestage productiestroom. In veel ZW-Nederlandse steden is Bergens aardewerk aangetroffen. De keramische geschiedenis van Bergen op Zoom werd ineens met 1000 jaar verlengd, toen men in het jaar 2002 de resten van een Romeinse offerplaats vond achter de Gertrudiskerk. Het betrof mini-amfoortjes die waarschijnlijk als offer in een vennetje werden gegooid. Men vermoedt dat er ook een tempeltje heeft gestaan, maar daarvan zijn geen resten gevonden. Archeologen vermoeden ook, dat een bepaald soort Karolingisch aardewerk uit BoZ stamt, maar er zijn nog geen werkplaatsen uit die periode aangetroffen. Binnenkort starten opgravingen in een ‘kansrijk’ gebied en de stadsarcheoloog kijkt daar handenwrijvend naar uit. Hij behoort tot de ‘gravende’ soort en is niet zo gesteld op ondergrondse conservering. Over conservering gesproken: we kregen ook een kijkje in 2 klimaatruimtes, waarin gevoelig materiaal kan worden bewaard. Voorlopig was die voorraad enigszins beperkt, maar daar komt vast verandering in… Aan de hand van een uitgebreide powerpoint-presentatie kregen we een goed beeld van de stedelijke ontwikkeling van BoZ en natuurlijk kwamen diverse archeologische opgravingen aan bod. Het was een interessante kennismaking met de praktijk van een stadsarcheoloog.

We namen om 12.30 uur afscheid om ons weer naar de Grote Markt te begeven. Daar moest natuurlijk geluncht worden. Natuurlijk ook een ideaal moment om bij te praten over historische en andere onderwerpen. Marjoke had gezorgd voor een uitgebreide leesvoorraad over Bergen op Zoom. Zo vliegt een lunch wel voorbij. Onze volgende halte was de Gertrudiskerk. Hoewel haar toren niet zo hoog is, vormt deze kerk toch het onbetwiste middelpunt van de stad. Haar omvang is nog steeds indrukwekkend, maar ooit was ze nog veel groter. Oorlogsgeweld en stadsbranden eisten echter hun tol. Een zeer deskundige gids vertelde ons over de middeleeuwse geschiedenis van de kerk, hoewel zij toch afentoe de spelregels overtrad en andere periodes besprak. Dat kan natuurlijk ook niet anders. Of de Gertrudis daadwerkelijk een stichting is vanuit de Abdij van Nijvel weet men niet, maar de banden waren wel oud. De kerk laat ook de diverse stijlperiodes van de Gotiek zien. De heren en bestuurders van Bergen op Zoom bespaarden kosten nog moeite om mee te doen in de middeleeuwse bouwwoede. Expertise werd ingehuurd vanuit Antwerpen (Evert Spoorwater) of Mechelen (de Keldermansen).

Na de kerk werd ook nog de Gevangenpoort aan een uitwendig onderzoek onderworpen, maar daarna was het toch tijd voor een terrasmoment. De stad was inmiddels overspoelt met bezoekers van het culinair festival, dus er was sprake van een gezellige drukte. We streken neer op een terras tegenover het hoofddoel van onze Bouwersdag: het Markiezenhof. Met het oog op de klok moesten we de pauze kort houden, want we wilden voldoende tijd hebben voor dit schitterende stadspaleis. Het is in de loop van de 15/16de eeuw gebouwd door de heren en markiezen van Bergen en is eigenlijk het enige overgebleven paleis uit die periode, met een publieke functie. Op 24 mei ging het er zelfs extra ‘publiek’ aan toe, want de binnenplaatsen van het paleis werden ook in beslag genomen door het culinaire evenement. De historisch purist zou daar niet blij van worden, maar tegelijkertijd zorgde het voor een levendigheid die er ook in de middeleeuwen zal hebben geheerst. Bijvoorbeeld bij bezoeken van Maximiliaan I of Karel V. De heren van Bergen op Zoom toeterden namelijk hun partijtje mee in het bestuur van de Nederlanden. In het paleis werd natuurlijk ook getoeterd door Jacob Obrecht die al vaker is besproken op deze club. Het Markiezenhof geeft een goed beeld van de geschiedenis van Bergen op Zoom, haar burgers en haar bestuurders. Haar bloeiperiode lag in de late middeleeuwen vanwege de succesvolle jaarmarkten en de bemoeienis van het geslacht Glymes, oorspronkelijk afkomstig uit Zuidelijk Brabant.

De collectie is nergens groots en meeslepend en de ware hoofdrol blijkt uiteindelijk weggelegd voor het stadspaleis zelf. De stijlkamers, trappenhuizen, binnenplaatsen, zuilengalerijen, schoorstenen en de sierlijke uitkijktoren maken het een bijna sprookjesachtig ensemble. Na haar bloeiperiode, bleef Bergen op Zoom haar aantrekkingskracht behouden. Daaraan lag echter een heel andere reden ten grondslag: vanwege haar geografische ligging werd BoZ een geduchte vestingstad, die pas in 1747 moest buigen (en barsten) voor de Franse troepen. Een grote maquette toont de uiteindelijke omvang van de Bergense vestingwerken.

Rond de klok van 5 verlieten de Bouwers het Markiezenhof om meteen weer op het terras te belanden. Het was nu echt tijd voor een biertje. Het diner werd genoten in restaurant Hemmingway, onderdeel van ‘De Draak’, de oudste herberg van de Nederlanden. De keuken was perfect, maar ‘de processen’ verliepen wat traag, mede door een enigszins gestoorde ober. De Kathedralenbouwers lieten zich daardoor niet uit het veld slaan en kletsten gewoon gezellig de avond vol. Toen de duisternis inviel, was het tijd voor het afscheid. Antonius en Marjoke bleven met hun aanhang binnen de poorten. Calamandja en Bernard stapten weer in hun postkoets en verlieten de veilige vesting. Het was weer een bijzonder samenzijn. Wat een geweldige traditie!

Verslaggever: Bernardus de Clairvaux