Kathedralenbouwers

We waren dit weekend van plan om naar Museum M te gaan in Leuven voor expo over de middeleeuwse houtsnijder Borman & zonen maar dit werd wegens last van een kater uitgesteld en dan lezen we vandaag volgend bericht in de krant:

Politie neemt gestolen kunst in beslag.
In Museum M heeft de politie twaalf bruiklenen van laatmiddeleeuwse beeldjes in beslag genomen. Ze waren gestolen uit een Waalse kerk.

VAN ONZE REDACTEUR GEERT SELS

BRUSSEL Een van de eerste bezoekers van Museum M, iets na de openingstijd van 11 uur, was vorige vrijdag een inspecteur van de politie. ‘Er was even consternatie’, zegt Peter Carpreau, hoofd oude meesters van het Leuvense museum. ‘Hij heeft uitgelegd dat er een klacht was ingediend. Vervolgens heeft hij een inventaris van de beeldjes gemaakt en een pv opgesteld.’

Twaalf houtgesneden beeldjes uit de late middeleeuwen zijn in beslag genomen. De groep maakt deel uit van de tentoonstelling Borman en zonen, die sinds eind september in Museum M loopt. Ze brengt een overzicht van de fenomenale productie van de houtsnijdersfamilie Borman, die vier generaties lang het ambacht domineerde. Museum M haalde 120 stukken naar Leuven. ‘Een expositie die naar adem doet happen’, schreef onze recensent in een vijfsterrenrecensie.

De klacht werd ingediend door de kerkfabriek van Boussu-lez-Mons, een gemeente van 19.000 inwoners ten westen van Bergen. Daar bevindt zich in de Sint-Gorikskerk een houten Mariaretabel. De twaalf beeldjes in eikenhout, toegeschreven aan Pasquier Borman en gemaakt rond 1520, zaten op de onderste boord en zijn er hardhandig van verwijderd. De duo’s zijn bijna allemaal doormidden gebroken en hersteld. Bij een taxatie tien jaar geleden werd hun waarde geschat op 135.000 euro.

‘Rotterdam heeft het nog nooit over teruggave gehad, altijd over bruiklenen’
ROGER NOËL Beheerder kerkfabriek Boussu

‘De diefstal dateert uit 1914’, zegt Roger Noël, beheerder van de kerkfabriek. ‘Er zijn gerechtstukken dat de dieven een jaar later veroordeeld zijn. Het waren twee personen uit Brussel, onder wie een antiquair. De beeldjes bleven echter zoek. Nu en dan doken ze op de kunstmarkt weer op. In de jaren 30 zaten ze in Zweden. ­Koningin Astrid heeft toen een bemiddelingspoging gedaan om ze terug te krijgen. Zonder succes.’ Begin jaren 60 doken ze op in een tentoonstelling in het Singer Museum van Laren. Toen zaten ze in een Nederlandse collectie.

Havenbaron

Boussu deed meermaals pogingen om de werken terug te krijgen. Dat gebeurde in 1976, toen ze opdoken bij de Maastrichtse antiquair Gerard Lommen. De eigenaar ging er niet op in en verkocht ze twee jaar later op de kunst- en antiekbeurs van Breda. In 2006 kocht de Rotterdamse havenbaron Jacques Schoufour ze te goeder trouw aan. Ze maakten deel uit van de talrijke schenkingen die hij deed aan de stichting van het museum Boijmans Van Beuningen. Toen het museum ze tien jaar geleden exposeerde, vroeg Boussu nog eens om teruggave.

Het Rotterdamse museum kent de voorgeschiedenis van de twaalf beeldjes. Zijn website wijdt twee A4-pagina’s aan de kunsthistorische beschrijving en de opeenvolgende eigenaars. De diefstal is grondig gedocumenteerd. Het museum vermeldt zelfs dat de dieven in 1915 een geldstraf kregen van 196 franc en 79 centimes. Het weet dus al een decennium dat het gestolen waar in huis heeft, maar gaat er van uit dat ‘de diefstal inmiddels verjaard’ is.

‘Het spijt me, maar die klacht is echt amateurisme
’SJAREL EX Directeur Boijmans Van Beuningen

Sjarel Ex, de directeur van het museum Boijmans Van Beuningen, zegt in een reactie dat er ‘niets aan de hand is’. Hij noemt de klacht ‘onhandig’. Volgens hem is zijn museum bereid de werken op termijn en onder voorwaarden over te dragen. ‘Geen enkel museum wil kunst in zijn collectie die niet van hem is’, zegt hij. ‘We zijn tweemaal in Boussu geweest en hebben daar gezien dat er geen beveiliging is en dat de klimatologische bewaaromstandigheden niet voldoen. Er kan op elk moment opnieuw ingebroken worden. We hebben een prachtige regeling uitgewerkt voor een overdracht op termijn.’

Verkeert het museum Boijmans Van Beuningen dan in de positie om een slachtoffer van diefstal voorwaarden op te leggen? ‘Wij zijn momenteel wel de eigenaars’, zegt Ex. ‘Het is niet verantwoord de stukken in de omstandigheden van Boussu te bewaren. Ons initiatief is goed­bedoeld. Het maakt hun bestuur duidelijk dat ze dat eerst in orde moeten maken. Eigenlijk helpen we hen. Het spijt me dat ik het zo moet zeggen, maar die klacht is echt amateurisme. Wij wijken niet af van ons pad.’

Afdrukken

Daar denken ze in Boussu anders over. ‘Het klopt dat er gepraat is over een overeenkomst’, zegt Roger Noël. ‘Maar tot dusver heeft Boijmans Van Beuningen het altijd gehad over bruiklenen, nooit over een teruggave. Ze hebben ons zelfs voorgesteld om afdrukken ter beschikking te stellen. Zij zouden dan de originelen houden. De bewaaromstandigheden zijn ondertussen in orde. Na de restauratie brengen we het retabel en de beelden onder in de naburige kapel. Die heeft een antidiefstalsysteem en ze is gewapend tegen vochtigheid.’

Verjaring van de diefstal is voor Boussu geen argument. ‘Het retabel is nationaal patrimonium’, zegt Noël. ‘Dat wil zeggen dat het daar onvervreemdbaar en onverjaarbaar deel van uitmaakt.’

Wat met beeldjes na expositie in Museum M?

‘De troebele voorgeschiedenis van de beeldjes was geen geheim’, zegt ­Marjan Debaene, curator van de ­tentoonstelling Borman en zonen. ‘Ze is vermeld in twee collectie­catalogi en telkens wordt de diefstal beschouwd als een afgesloten zaak.’

Waarom heeft Museum M dan toch een bruikleen gevraagd? ‘Het retabel uit Boussu is in niet zo’n goede staat’, zegt Debaene. ‘Daarom leek het ons logisch enkele beter bewaarde stukken te vragen aan Boijmans Van Beuningen.’

Museum M heeft een standaardcontract. ‘Daar staat niets in over de eigendom’, zegt Debaene. ‘We wisten dat de beeldjes na de expositie naar het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK) zouden gaan. Daar worden ze samen met het retabel ­gerestaureerd.’

De inbeslagname is administratief. Peter Bary, directeur Museum M: ‘De beeldjes zijn geïnventariseerd en blijven tot het eind van de tentoonstelling ter plaatse. Ze mogen niet verplaatst worden zonder toelating van de politie. Het meest plausibele scenario is dat ze na de expositie naar het KIK verhuizen. Daarna hangt het af van de juridische ontwikkelingen.’ De expositie loopt nog tot 26 januari. (gse)
 
Bron: standaard.be