Volgens mij komen door de Coronacrisis nu minder boeken uit, want men durft natuurlijk minder op pad naar de boekhandel. Ik heb het dus rustig met recensies, maar gisteren viel het nieuwe boek van Raoul Bauer op de mat: De geniale mislukking van de Middeleeuwen. Ik dacht: pfff, hij weer. En inderdaad het boek heeft me op geen enkele manier kunnen verrassen. Het is fijn voor de auteur dat hij een uitgeverij heeft gevonden voor zijn veelschrijverij, maar ik wordt erg moe van de eenzijdige religieuze insteek van zijn boeken. Dat de middeleeuwse samenleving doordrenkt was van een continue religieuze motivatie etc....dat weten we nou wel. Bauer 'bewijst' dat overigens alleen met eenzijdige informatie uit en over klooster- en kathedraalscholen. Deze elitaire benadering biedt geen breed perspectief op de middeleeuwse samenleving als product van religie, politiek en economie. Zeker dit boek bewijst dat de persoonlijke religieuze beleving de 'historicus' in de weg zit. Zo'n boek en boodschap hebben ook recht van bestaan, maar om de huidige mislukte samenleving te projecteren op de Middeleeuwen vind ik een paar bruggen te ver.
Zo scherp ga ik dat natuurlijk niet in een recensie zetten. Ik zou nog om mijn oren geslagen geworden met nog meer theologische toestanden ;-). Hierbij dus de ca. finale tekst:
Onze huidige samenleving is het product van doorgeschoten rationaliteit en efficiency, met funeste gevolgen voor de menselijke waardigheid en vrijheid. Raoul Bauer wijt deze ontwikkeling aan de religieuze onthechting die de westerse mens sinds de renaissance en verlichting heeft beleefd. De oorsprong ligt volgens hem in de twaalfde eeuw toen de strijd tussen rede en geloof op het scherpst werd gevoerd tussen de filosoof Abelard en de mysticus Bernard van Clairvaux. Dit dispuut had een toekomstbestendige synthese kunnen opleveren, maar het onwrikbare Godsbeeld van Bernard kwam als winnaar uit de bus. Deze gemiste kans vormt volgens de schrijver de geniale mislukking van de middeleeuwen. Zoals vaker levert Bauer een overdaad aan kerkgeleerden en theologische terminologie, die vragen om voldoende voorkennis bij de lezer. Het dispuut tussen Abelard en Bernard wordt min of meer als bekend beschouwd. De kerkhistorische benadering verhult ook geen moment de persoonlijke wens van de schrijver: een terugkeer naar een meer religieus bestaan. Interessant, maar moeilijk boek. Met notenapparaat.
