Kathedralenbouwers

Geplaatst op zondag 07 november 2010 @ 14:39 , 686 keer bekeken

Boek over de aanzienlijke groei die enkele Nederlandse gewesten vanaf 1100 doormaakten. Geschreven door hoogleraar middeleeuwse geschiedenis Wim Blockmans. 

Vanaf 1100 trad er in enkele Nederlandse gewesten een flinke groei op. Hierdoor verwierf in eerste instantie Vlaanderen een voorsprongspositie. Hierna trad die groei ook op in de gewesten Brabant, Holland en Zeeland. 

Hoogleraar middeleeuwse geschiedenis Wim Blockmans staat in dit boek stil bij die groei en geeft het antwoord op de vraag hoe de economische dynamiek zich verhield tot de politieke verdeeldheid en de naar verhouding beperkte macht van de vorsten. Bockmans bekijkt of misschien hierdoor een politiek systeem ontstond waarin burgers meer zeggenschap uitoefenden dan elders in Europa. Daarnaast bekijkt hij of diezelfde omstandigheden ook zorgden voor meer creativiteit in de landbouwtechnieken, textielambachten, scheepsbouw, schilderkunst en muziek. 

Een andere vraag die in dit boek aan bod komt is de vraag of de ligging langs grote rivieren bijdroeg aan de bijzondere dynamiek van de verschillende gebieden. Verder wordt onder meer ingegaan op de vraag waarom de verschillende factoren alleen in bepaalde perioden en plaatsen cruciaal waren. Waardoor kon Antwerpen bijvoorbeeld de centrale rol overnemen van Brugge en dubbel zo groot worden?

Uittreksel uit de recensie door Trouw:

Het gaat van natuur naar cultuurlandschap, dat ontstaat in ’noodgedwongen solidariteit’ van boeren die gezamenlijk ontginnen en bedijken. En het gaat van kleinere naar grotere steden, van Atrecht via Brugge naar Antwerpen (steden die in onderlinge concurrentie elkaars positie versterkten en waarvan de economische hiërarchie bepaald werd door de gunstigste ligging aan de zee). ’Metropolen aan de Noordzee’ noemt de auteur deze steden. Indertijd moeten ze eenzelfde soort glans hebben gehad als tegenwoordig New York – een feit dat de geplaagde Belg en Nederlander voor even in postume grootheidswaan verenigt.

In onze contreien vond een vroegkapitalistisch wonder plaats dat op den duur leidde tot een politiek-bestuurlijk novum. Wat in de Italiaanse Renaissance in zekere zin een bijkomstigheid was werd hier een hoofdzaak: de uitvinding van de burger als mens met politieke rechten.

Het sleutelbegrip, aldus Blockmans, is ’zelforganisatie’: volledig in de stedelijke economie en gedeeld in het bestuur. Niet dat hier in de late Middeleeuwen een Robespierre rondliep, maar zich alles laten welgevallen door de oude adel deed de opkomende stand van handels- en ambachtslieden niet meer.

De roemruchte Guldensporenslag in 1302 van eenvoudige lieden tegen ridders van de Franse koning was daarvan een voorbeeld. Meer nog was dat het oproer van Gentse burgers tegen hun landsheer in 1128 die in een redevoering ’niets minder dan de grondslagen voor de volkssoevereiniteit’ formuleerden: indien de graaf een ’trouweloze konkelaar, een eedbreker’ bleef, dan moest hij ’weg uit het graafschap’.

Volgens Blockmans verbleekt hierbij de Magna Carta – de door de Engelse baronnen in 1215 afgedwongen oorkonde tegen het machtsmisbruik van de koning, die doorgaans geldt als hét voorbeeld van ontluikende vorstenloze soevereiniteit. Blockmans heeft meer dan gelijk. Onze vaderlandse Acte van Verlathinge – het afzweren van de Spaanse koning in 1581, voorbeeld voor de Amerikaanse Founding Fathers – gaat uit van precies dezelfde idee als de Gentse toespraak van 1128. Als een vorst zijn plichten ernstig verwaarloost, ben je hem niet langer ondergeschiktheid verschuldigd. Zoals gezegd, de vrijheid ging van zuid naar noord.

leesfragment: Metropolen aan de Noordzee

Metropolen aan de Noordzee - Wim Blockmans
De geschiedenis van Nederland, 1100-1560
ISBN: 9789035127753
Uitgever: Bert Bakker
Gebonden, 864 pagina's
Prijs: € 35.00 

Bron: http://historiek.net