Kathedralenbouwers

Geplaatst op zondag 29 april 2012 @ 20:36 , 2347 keer bekeken

De Onze-Lieve-Vrouwekerk is een kerk in de historische binnenstad van de Belgische stad Kortrijk. De kerk, die vroeger deel uitmaakte van het grafelijke domein, is op heden een van de oudste gebouwen van de stad en is een beschermd monument.

Geschiedenis

De bouw van de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Kortrijk werd in 1199, op initiatief van graaf Boudewijn IX van Constantinopel opgestart. In december 1203 hield men de eerste eredienst in het koor van de nieuwe kapittelkerk.

De kerk speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van het graafschap Vlaanderen. Ze lag binnen het grafelijk domein van Kortrijk dat, op uitzondering van het deel dat aan de Leie lag, volledig ommuurd en omwald was. Ze maakte zo deel uit van een burcht met een oppervlakte van ongeveer 1 hectare.

Boudewijn IX, die in 1202 op kruistocht vertrok en in april 1205 spoorloos verdween, zag de kerk nooit afgewerkt. Het was nochtans zijn bedoeling om hier de relikwie van het Heilig Haar onder te brengen, dat zijn grootoom Filips van de Elzas tijdens de derde kruistocht van het Heilig Land had meegebracht. In 1205 telde het kapittel 12 kanunniken en een deken.

De Fransen bouwden hier in 1300 en 1301 een dwangburcht bovenop de grafelijke burcht. Ze werd voorzien van een verdedigingsgracht (zie foto). Het driebeukig schip van de kerk en de kruisbeuk bevinden zich nog altijd in de originele toestand. Na de Guldensporenslag in 1302, die vlak in de buurt op het Groeningeveld plaatsvond, hingen de Vlamingen 500 gulden sporen van gedode Franse ridders in het koor op, als dank aan O.L.V. van Groeninge. Bretoense huursoldaten namen ze, samen met andere kostbaarheden van de kerk, in 1382 mee na de slag bij Westrozebeke. Ze werden later door kopieën vervangen die nog altijd in de kerk aanwezig zijn. De soldaten verwoestten ook de grafelijke burcht.

In 1404 hield de lijkstoet van Filips de Stoute hier halt op zijn weg van Halle naar Dijon. In de loop van de 15e eeuw werd de kerk hersteld en verbouwd. De burcht werd niet hersteld maar door Jan zonder Vrees overgedragen aan het kapittel om zijn schulden te delgen. Het kasteel werd volledig afgebroken en het terrein verkaveld (de huidige O.L.V.-straat, Konventstraat, Guido Gezellestraat, Kapittelstraat en Pieter de Cockelaerestraat). Alles wat restte van het domein was de kerk, de zuidelijke Broeltoren en de artillerietoren.

Op 27 juli 1578 werd de kerk grondig door de Geuzen geplunderd en vernield. De herstellingen gebeurden op kosten van de stad.

In 1794 werden eerst drie kostbare schilderijen waaronder de Kruisoprichting van Antoon Van Dyck door de Fransen in beslag genomen, in 1797 de hele kerk. 12 kloosters, kapellen en kerken werden als openbaar domein te koop gesteld. Het gebruik van de kerk als opslagruimte voor graan en bier redde ze van de sloop. Kanunnik Robette slaagde erin stiekem de kerk aan te kopen. Bij het afsluiten van het concordaat tussen Napoleon Bonaparte en Paus Pius VII kon het kerkelijk leven opnieuw hervatten en werd de kerk de parochiekerk van de nieuw gestichte Onze-Lieve-Vrouweparochie. In 1817 kon men schilderij van Van Dyck recupereren.

De Duitsers haalden op 2 maart 1944 de 6100 kg zware Maria-klok uit de toren waarbij het stenen gewelf van de toren werd opengebroken. In juli 1944 werd de kerk door twee luchtaanvallen zwaar beschadigd toen 1500 ton bommen op Kortrijk werden uitgegooid. In oktober 1945 werd de vernielde klok in Duitsland teruggevonden. De brokstukken werden snel opgehaald om een nieuwe te gieten van exact dezelfde omvang en gewicht (Michiels in Doornik). Het is de vijfde grootste van het land, na Mechelen, Doornik, Maredsous en Gent. De definitieve restauratie van het kerkgebouw, onder impuls van pastoor Jan De Cuyper, startte pas in 1961. De onderwerpen van de 47 brandglasramen accentueren het grafelijk karakter van de kerk (graven van Vlaanderen, geharnaste ridders tijdens de Guldensporenslag...).

Interieur

Kanunnik Roger Braye bestelde bij Antoon van Dyck een schilderij om het altaar ter ere van de Heilige Blasius te versieren. Het zou de kruisoprichting van Jezus voorstellen. Op 9 mei 1631 werd het schilderij van Antwerpen naar Kortrijk overgebracht.

In 1770 bestelde men bij de internationaal bekende Vlaamse orgelbouwer Van Peteghem een nieuw exemplaar.

In de Gravenkapel bevinden zich geschilderde portretten van de graven van Vlaanderen.

GRAVENKAPEL

De Gravenkapel werd gebouwd naar het voorbeeld van de Sainte-Chapelle te Parijs als mausoleum voor graaf Lodewijk van Male ter ere van de Heilige Catharina.

Geschiedenis

Uit 1371 dateren drie pauselijke oorkonden waarin de kapel vermeld wordt die graaf Lodewijk van Male - geboren op 25 november 1330, feestdag van de Heilige Catharina- ter ere van deze heilige heeft laten bouwen te Kortrijk. De aanvang van de bouwwerken van de kapel mag dus waarschijnlijk kort voor 1370 gesteld worden. De bouwwerken werden voltooid in Brabantse stijl.

De conceptie van de Gravenkapel is geïnspireerd op de bovenkapel van de in 1248 ingewijde Sainte-Chapelle te Parijs (vier traveeën, wanden bestaande uit muurnissen en vensters).

Graaf Lodewijk van Male verkoos deze kapel om er begraven te worden. Daarom stichtte hij op 30 mei 1374 in de kapel drie kapelnijen, waarvoor hij reeds op 16 oktober 1371 van paus Gregorius XI toelating bekomen had. De eerste vermeldingen van het grafmonument van Lodewijk van Male waaraan André Beauneveu arbeidde dateren uit 1374. Na de zege te Westrozebeke (1382) plunderden Bretoense huurlingen uit het Franse leger Kortrijk en staken daarna de stad in brand, waarbij ook de Gravenkapel niet gespaard bleef. De brand uit 1382 heeft waarschijnlijk de kappen en de daken niet vernield. In 1410 wordt de Gravenkapel grondig hersteld. In 1386 wordt het Catharinabeeld van Beauneveu aan het kapittel overgemaakt.

De polychromie in de Gravenkapel dateert uit de 19de eeuw, maar is gesteund op teruggevonden overblijfselen. In de jaren 1970 werd de 19de-eeuwse polychromie verwijderd zodat de oorspronkelijke beschildering weer zichtbaar werd.

Kunstschatten

- De portretten van de graven van Vlaanderen

Alle versierde nichen werden gedecoreerd met geschilderde portretten van de graven van Vlaanderen. Er wordt aangenomen dat Jan van Hasselt, hofschilder van Lodewijk van Male en degene die de nieuwe kapel inrichtte, de eerste reeks portretten heeft vervaardigd beginnende met Liederic de Buctot tot aan zijn meester Lodewijk van Male. De afbeeldingen van de opvolger van Lodewijk van Male werden uitgevoerd door Melchior Broederlam in 1407. De daaropvolgende portretten tot en met Keizer Karel zijn het werk van onbekenden. Dit geheel van portretten vormt een waar verhaal door de tijd van het Graafschap Vlaanderen.

- Het beeld van Sint-Catharina

Het beeld van de Heilige Catharina in albast is het werk van beeldhouwer André Beauneveu. In 1374 gaf graaf Lodewijk van Male de beeldhouwer Beauneveu de opdracht een grafmonument te maken om in de Gravenkapel te plaatsen, die hij als zijn grafkapel had laten bouwen. Het monument werd echter niet voltooid. Daarnaast heeft de graaf ook een beeld van de patroonheilige voor zijn nieuwe kapel laten maken. Dit beeld is nu een van de pronkstukken van het interieur van de Gravenkapel. In 1566 werd, op een nacht, het Catharinabeeld uit vrees voor de Beeldenstorm, samen met andere kunstwerken in de grond verborgen en er later weer uitgehaald.

De Heilige Catharina draagt een kroon op het hoofd en houdt in de linkerhand een wiel, bezet met scherpe punten, en in de rechterhand een zwaard. Deze attributen worden verklaard door de lotgevallen van de heilige. Het Kortrijkse Catharinabeeld is een laat voorbeeld van de 14de-eeuwse internationale stijl die gekenmerkt wordt door een modieuze S-vorm, een lieftallige, onpersoonlijke glimlach en een sierlijk-kunstmatig plooienspel van de kledij, dat aan opgerold perkament herinnert.

- de brandglasramen

De onderwerpen van de brandglasramen accentueren het grafelijk karakter van de kapel (onder meer graven van Vlaanderen en geharnaste ridders tijdens de Guldensporenslag).

- de 102 gebeeldhouwde zwikken

De 102 zwikken die de nissen vormen voor de portretten van de graven van Vlaanderen zijn allen gebeeldhouwd. Het geheel van de sculpturen zijn het werk van de befaamde beeldhouwer André Beauneveu.

Trivia

Guido Gezelle was onderpastoor van de parochie tussen 1872 en 1889.

Bij restauratiewerken in het begin van de twintigste eeuw vond men de grafsteen uit 1220 terug van deken Aegidius, de eerste deken van het kapittel. De grafsteen vormt het fundament voor de linkerpijler van het oude koorgedeelte en zijn kist kan dus niet worden bovengehaald.