Kathedralenbouwers

Geplaatst op zaterdag 16 december 2006 @ 22:24 , 1096 keer bekeken

Spreek het woord 'spijkerbroek' uit en iedereen kan aanvullen: 'Kruistocht in...' Dat heet: een klassieker
Dit weekend vindt in Antwerpen de première plaats van Kruistocht in spijkerbroek, de verfilming van het bekende jeugdboek van Thea Beckman. Dertig jaar na het verschijnen staat dat boek nog altijd symbool voor de jongeren van de seventies, de eerste generatie met haar tot in de nek: wat koppiger dan voorheen, wat meer verwend ook, want ineens werd alles mooier en beter. Ook de jeugdboeken.

Kruistocht in spijkerbroek pikt in op een van de twee zogenaamde 'kinderkruistochten', die kort na 1210 door Europa trokken. De eerste kruistocht (1095-1099), onder leiding van onder meer Godfried van Bouillon, had al meer dan honderd jaar voordien Jeruzalem bereikt en er waren sindsdien nog drie nieuwe, 'echte' kruistochten geweest, de ene al faliekanter en minder christelijk dan de andere. Maar die tochten inspireerden wel en net zoals parallel met de eerste - militaire - kruistocht ook een boerenleger optrok (de 'volkskruistocht'), leefde ook een eeuw later bij het gewone volk in Europa de wens om het Heilig Land te bevrijden. Met als bizarste uiting de twee 'kinderkruistochten'. Eén die vanuit Frankrijk vertrok, rond de zogenaamde 'Stephen', één uit Duitsland, met een zekere 'Nicolaas' als heilig kind dat visioenen kreeg. Beide ondernemingen liepen faliekant af: de Fransen gingen in Marseille scheep en kwamen in de handen van slavenhandelaars terecht; de Duitsers strandden in Italië. Alleen wie heel goed oplet, ziet hoe jeugdschrijfster Beckman de geschiedenis subtiel manipuleert: ook haar Duitsers stranden in Italië, zij het dat het eigenlijk de bedoeling was hen nabij Genua over te maken aan... slavenhandelaars.

Nu is er een discussie onder historici hoe die 'kinderkruistochten' verlopen zijn, of ze überhaupt wel bestonden, waar de feiten ophouden en de legende begint. Al lijkt er een consensus te bestaan over het idee dat die 'volkskruistochten' niet echt uit kinderlegers bestonden, maar dat groepen volwassenen, failliete boeren die rondzwierven, verzameld werden rond één kind dat een bijzonder goddelijk visioen had gekregen. En dat is erg aannemelijk. De cultus van de herderskinderen uit het Portugese Fatima werd ook vertaald als een boodschap van Onze-Lieve-Vrouw, middels herderkindjes, om de grote vijand van het geloof te bestrijden: in 1917 was dat niet meer de expansionistische islam, maar het oprukkende communisme. In weerwil van sommige clichés waren middeleeuwers niet achterlijker dan de Europeanen van vandaag.
Vanuit die historische context smeedde Beckman een jeugdboek dat er mocht zijn: spannend, meeslepend, geloofwaardig en lekker lang.

Jaar van verschijning: 1978. Elfde druk.

Korte samenvatting van de inhoud:

Dolf Wega, de hoofdpersoon, is vijftien jaar en komt via zijn vader in contact met twee wetenschappers die een tijdmachine hebben uitgevonden. Met deze machine hebben ze al een aantal experimenten uitgevoerd met dieren en dingen. Sommige zijn uit het verleden teruggekeerd en anderen weer niet.
Dolf vindt dit apparaat geweldig en wil wel het eerste menselijke proefkonijn zijn. Hij zou wel eens in het verleden rond willen kijken. De twee wetenschappers vinden het in het begin geen goed idee maar Dolf weet ze over te halen. Ze kiezen een jaartal en een stad uit waar Dolf terecht zou willen komen. Later blijkt dit al niet te kloppen. Dolf komt in een Duits plaatsje Spier terecht in het jaar 1212. Vlak voor zijn voeten wordt een jongen van ongeveer zijn eigen leeftijd overvallen door struikrovers. Hij helpt hem en raakt met hem aan de praat, hij heet Leonardo.
Als Dolf op het afgesproken tijdstip op de plaats staat waar hij teruggeflitst kan worden komt er een enorme kinderkruistocht voorbij. Hij kan de bewuste plek niet op tijd bereiken en ziet voor zijn neus een middeleeuwse jongen verdwijnen.
Dolf weet zich geen raad en besluit zich samen met Leonardo aan te sluiten bij de kinderkruistocht, die op weg is naar Jeruzalem.
Als snel merken de twee jongens dat de tocht slecht georganiseerd is. De leiders van de kruistocht zijn twee monniken en een simpele herdersjongen zij beweren steeds dat God voor hen zorgt. Dolf ziet dat er steeds meer kinderen sterven aan oververmoeidheid en honger en hij bemoeit zich met de organisatie. De kinderen worden onder leiding van Dolf onderverdeeld in groepen, zoals de jagers, de vissers, de beschermers en vele meisjes maken kleding en schoenen. Iedereen had een taak behalve de aller kleinste. De enige huiftocht die de kinderkruistocht bezit wordt ingericht als ziekenverblijf. Voorheen werd deze gebruikt voor het vervoer van de rijken en de leiding. Dom Anselmus, een monnik, en Dolf kunnen niet met elkaar opschieten. Dat komt omdat Dolf er steeds weer voor zorgt dat de leiding meer gelijk gesteld wordt met de rest. Ze moeten net als de anderen lopen in plaats van in de huifkar meerijden. Als de kindermassa in Zuid-Duitsland aankomt breekt er een besmettelijke ziekte " roodvonk" uit. Het aantal kinderen vermindert hierdoor snel. Dolf probeert er alles aan te doen om zoveel mogelijk kinderen te redden. Het lukt hem de besmettelijke ziekte te verdrijven.
Er ontstaat een hevige ruzie met Dom Anselmus, hij beschuldigt Dolf van ketterij. Veel kinderen vinden Dolf ook maar een rare snuiter. Ze weten niet dat hij uit een andere tijd komt maar merken wel vreemde dingen aan hem. O.a. zijn kleding. De beschuldigingen vliegen zodoende over en weer zodat Dolf in het nauw gedreven wordt. Een andere monnik, Dom Thaddeus die zich inmiddels aangesloten heeft bij de kinderkruistocht, helpt hem goede argumenten te vinden die er voor zorgen dat de kinderen weer aan Dolf zijn kant staan. Uiteidelijk is de groep in de Alpen aangekomen waar ze verschillende keren in moeilijkheden komen. Ze worden overvallen door ridders die de grootste en sterkste kinderen wegroven. Deze kinderen kunnen niet gemist worden en daarom waagt Dolf zijn leven om deze kinderen weer te bevrijden. De tocht door Noord- Italië verloopt ook niet gemakkelijk toch bereiken ze met niet al te grote verliezen, Genua. Bij Genua aan de kust zal Nicolaas, de herderjongen, ervoor zorgen dat de zee opensplijt. Dit heeft hij in een visioen gezien. De kinderen kunnen daarna naar Jeruzalem wandelen om daar de stad van Saracenen te bevrijden. Dolf gelooft hier niet in maar kan moeilijk tegenspreken. Hij wacht af. Kort voordat ze in Genua aankomen kan Dom Johannes het niet meer voor zich houden en vertelt hun werkelijke plan aan Dolf. Anselmus blijkt een slavenhandelaar te zijn en heeft 's nachts Nicolaas een visioen ingefluisterd. Anselmus weet dus ook zeker dat de zee niet zal gaan spijlen en heeft geregeld dat er schepen in de haven van Genua klaar liggen. Deze schepen zullen de kinderen meevoeren naar Noord-Afrika waar ze als slaven aan de Arabieren verkocht zullen worden. Hier verdienen de monniken verschrikkelijk veel geld mee. Dolf en Leonardo gaan aan het werk en zorgen ervoor dat het plan van Anselmus niet door kan gaan.
Als de kinderen de waarheid horen zijn ze erg kwaad en doden Anselmus. Hun doel van de tocht bestaat niet meer en de groep valt uit elkaar. Een groep keert onder leiding van Johannes terug naar Duitsland, een groep zoekt werk en onderdak en de rest gaat mee met Nicolaas naar Zuid Italië. Onderweg wordt de groep steeds kleiner doordat er kinderen in de dorpjes die ze passeren achterblijven om opnieuw te beginnen. Tenslotte blijft een vrij kleine groep in de stad Brindisi over waar een bisschop de kinderen een boot aanbiedt waarmee ze naar Venetië kunnen varen. Wie wil kan daar werk gaan zoeken en de rest kan na de winter terug keren naar Duitsland. Tijdens het laatste deel van de tocht vindt Leonardo een aluminium doosje. Hij laat het aan Dolf zien. Voor hem is dit een teken van de wetenschappers. Ze zijn naar hem op zoek. Door op de plaats van zo'n aluminium doosje te gaan staan kan hij weer terug keren naar zijn eigen tijd. Hij neemt afscheid van Leonarde en na enige moeite wordt hij weer terug geflitst.

• Kruistocht in spijkerbroek - de film
• Kruistocht in spijkerbroek - volledige tekst van het boek

Bron: Walter Pauli; De Morgen.