Kathedralenbouwers

Geplaatst op zaterdag 05 oktober 2002 @ 19:45 , 2990 keer bekeken

Na de val van het Romeinse Rijk (395 n. Chr.) en het ontstaan van het West- en Oostromeinse Rijk, zien wij een verschillende evolutie in de twee rijken: in Byzantium nemen de banken een hoge vlucht, maar in het westen ontstaat een feodale samenleving. Door de dreiging van de grote volksverhuizingen in het noorden en de opmars van de islam in het zuiden zoeken de westerse volkeren massaal bescherming in de buurt van burchten en kloosters. In deze feodale samenleving is er weinig behoefte aan krediet. De bestaande munten zijn erg verschillend van aard. 

De geldwisselaar, de eerste middeleeuwse bankier

Tegen de achtergrond van deze verscheidenheid aan munten verwerft de geldwisselaar zich een plaats. Vaak gaat het om oosterse handelaars, Syriërs genaamd, die hun intrek nemen in de grote steden in het westen.

Karel de Grote

In 789 breidt Karel de Grote het verbod om geld tegen intrest uit te lenen uit tot de leken. De Syriërs verdwijnen van het toneel.

Na Karel de Grote: Joden en kloosters

Gedurende twee of drie eeuwen is men in het westen voor krediet aangewezen op de Joden, die zich specialiseren in de lening tegen onderpand, meer bepaald als gevolg van het door de Kerk opgelegde verbod op lening tegen intrest, of op de kloosters, die de rol van bankier vervullen op het platteland: ze ontvangen giften van gelovigen en deposito's van privé-personen; in ruil daarvoor verstrekken ze landbouwleningen en nemen ze een waarborg op de grond of deel in de winst die de kredietnemer heeft geboekt.

De Lombarden, de voorlopers van de wisselbrief en van het krediet

Vanaf de 10e eeuw hebben de Italiaanse zeevaarders zowel in het Byzantijnse rijk als in de Arabische wereld vaste voet gekregen en er komen opnieuw munten in omloop. De kruistochten, waarvan de eerste plaatsvond tussen 1096 en 1099, spelen een rol van betekenis in de herleving van de handel tussen Oost en West. Vanaf het midden van de 11e eeuw vestigen handelaars uit Venetië, Pisa en Genua, Lombarden genaamd, handelskantoren in het oosten en in Noord-Afrika. Dank zij hun flair en kennis van de banktechniek, verwerven ze zich een internationale reputatie. Ze vestigen wisselkantoren in Frankrijk, Vlaanderen en zelfs Engeland. Van de 10e tot de 13e eeuw ontstaan een aantal steden langs de handelsas Nederlanden/Italië en de jaarmarkten in Champagne worden een plaats waar Italiaanse en Vlaamse handelaars elkaar ontmoeten en waar betaalmiddelen ter financiering van de handel worden ontwikkeld. Voor betalingen die contant gebeuren, moet de geldwisselaar, nu bankier genaamd, de wisselkoers tussen munten van verschillende landen bepalen. Voor betalingen op termijn ziet een nieuw betaalmiddel het licht: de 'lettera di pagamento', een voorloper van onze wisselbrief (*). Dit is een schuldbekentenis waarbij bijvoorbeeld een Italiaanse handelaar zich ertoe verbindt op een afgesproken datum het verschuldigde bedrag te betalen aan een handelaar uit Antwerpen, ofwel op een volgende jaarmarkt, ofwel aan een Italiaanse bankier, die dit bedrag moet overmaken aan de bankier van de handelaar uit Antwerpen. Dit vormt de aanzet tot een hoofdactiviteit van de bank, met name het krediet: dankzij het krediet dat via de wisselbrief wordt verstrekt, doet de bank aan geldschepping. De Lombarden financieren niet alleen de handel, maar verstrekken ook leningen aan particulieren en aan de overheid. Ze hebben een grote politieke invloed en gebruiken die tegen de Tempeliers.

De Tempeliers: een religieuze en militaire orde, met financiële activiteiten

De Tempelorde is een religieuze en militaire orde die werd gesticht ter bescherming van de pelgrims. Ze werd in Jeruzalem gesticht in 1119 en vergaart veel rijkdom (losgelden en giften) en vestigt 'commanderijen' overal in Europa. De financiële activiteit van de Tempeliers is veelzijdig: financiers van de kruistochten, zicht- en termijndeposito's, wisselverrichtingen, consignatiekas, dubbele boekhouding. De Orde, die uitgroeit tot een echte staat in de staat, wordt in 1313 door de Paus verboden, nadat Filips de Schone in 1307, op aanraden van de Lombarden, besloot de Orde in Frankrijk op te heffen. (*) Een wisselbrief is een betalingsopdracht waarbij een schuldeiser, de trekker genoemd, aan een andere persoon die zijn debiteur (de betrokkene) is, de opdracht geeft om aan een aangewezen persoon (de begunstigde) een bepaalde som op een bepaalde vervaltermijn te betalen.