Kathedralenbouwers

Boëthius, De consolatione philosophiae, Libri V, 1485 [001 A 002, A4r]. - Foto: Gert Jan van Rooij

Museum Meermanno 'Boek van de Maand' (september)

De Romeinse staatsman, literator en filosoof Boethius (ca. 480-ca. 524), die diende onder Oost-Gotische koning Theodorik de Grote, viel op een gegeven ogenblik in ongenade en werd gevangen gezet. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij De consolatione philosophiae (Vertroosting van de wijsbegeerte), een werk in proza en verzen, waarin de verpersoonlijkte Wijsbegeerte (vrouwe Philosophia) troost biedt aan de ten onrechte beschuldigde auteur die op de voltrekking van zijn doodvonnis wacht. ‘Zij wijst hem erop’, zo heet het ergens, ‘dat het lot per definitie onberekenbaar is en dat hij dus niet mag verwachten dat de slechten altijd ongelukkig zijn en de wijzen altijd gelukkig, dat het lot een lagere uitingsvorm is van de voorzienigheid, die samenvalt met het hoogste goed, God.’ 

Dit filosofische werk werd later met een sterk christelijke bril gelezen en behoort tot de meest becommentarieerde teksten van de Middeleeuwen. 

In 1485 werd de Latijnse tekst, vergezeld van een Nederlandse vertaling en een uitvoerige Nederlandse toelichting, gedrukt door Arend de Keysere in Gent. De naam van de vertaler en van de schrijver van het commentaar is niet bekend, maar gezien de dialectkleur van zijn taalgebruik kwam hij waarschijnlijk uit Gent of omgeving. 

»Boëthius, De consolatione philosophiae, Libri V, 1485 [001 A 002, A4r]. - Foto: Gert Jan van Rooij

Het drukken van dit dikke boek, één van de twee omvangrijkste werken die vóór 1501 in de Nederlanden verschenen, moet voor De Keysere een grote inspanning zijn geweest. De Gentse drukker moet ook haastig hebben gewerkt, want de tekst bevat allerlei fouten. Financieel was het geen succes. Toen De Keysere in 1490 overleed waren er nog 100 van de 400 exemplaren onverkocht. 

De Vertroosting bestaat uit vijf boeken. Aan het begin van elk boek is een ruimte van driekwart bladzijde uitgespaard voor een miniatuur. Die miniaturen zijn niet in alle exemplaren aangebracht, maar hier wel. Aan het begin van het derde boek ziet men hoe vrouwe Philosophia in de gevangenis met Boethius een gesprek voert. 

Bron : ~ Museum Meermanno - Ewoud Sanders; in Historiek.net