Kathedralenbouwers

Op een heuvel bij Bosworth wappert nog steeds het vaandel van koning Richard III. De heuvel heeft prachtig uitzicht op de weidse omgeving met glooiende heuvels. Het geeft anno 2012 een vredige indruk, maar aan de voet van de heuvel werd 500 jaar geleden een bloedige slag uitgevochten die een nieuwe fase inluidde in de Britse geschiedenis.

Het waren de Late Middeleeuwen en Engeland was verwikkeld in een langdurige burgeroorlog, bekend als de War of the Roses. De rivaliserende huizen van York en Lancaster stonden tegen elkaar en in 1485 vochten ze de beslissende slag bij Bosworth. Koning Richard III kwam om het leven. Hij was de laatste Engelse monarch die op het slagveld stierf. Zijn rivaal Hendrik werd de nieuwe koning van Engeland. De Tudor-dynastie was geboren.

Propagandaoorlog

De slag is tot in detail in vele documenten beschreven en er zijn schilderijen van, maar één detail ontbrak: waar is Richard III begraven? "Het was burgeroorlog en een chaotische tijd in Engeland", vertelt Lin Foxhall, hoofd van de afdeling Archeologie van de Universiteit van Leicester. "Veel informatie is daardoor verloren gegaan. Er was ook een propagandaoorlog gaande. De nieuwe koning Hendrik probeerde elke herinnering aan Richard III uit te wissen."

Zo werd Richard III niet begraven in Westminster Abbey in Londen, de gebruikelijke rustplaats in Londen. Maar waar dan wel? Historische documenten wijzen op verschillende mogelijke locaties. De sterkste aanwijzingen waren dat Richard in een kerk van een abdij in Leicester was begraven. Er was alleen een probleem: niemand wist waar de abdij was. "Na de protestantse reformatie een halve eeuw later werden veel katholieke abdijen en kloosters afgebroken. We zijn gewoonweg de precieze locatie vergeten."

Flinke dosis geluk

Na 500 jaar lijkt het mysterie opgelost. De Richard III Society bestudeerde historische documenten en landkaarten tot in detail en kwam tot de conclusie dat de kerkruïnes onder een parkeerplaats in Leicester lagen. Foxhall: "We werden benaderd door de sociëteit, we kregen de financiering rond en eind augustus begonnen we te graven."

Ze geeft grif toe dat ze flinke dosis geluk hadden. "We wisten ongeveer waar de kerk lag, maar de ruïnes hadden net zo goed onder de omliggende gebouwen kunnen liggen. Bij de eerste opgravingen stuitten we al meteen op overblijfselen van de kerk. Die waren zo duidelijk dat we ook precies wisten welk deel van de kerk dit was."

Zo bevond het altaar van de kerk zich precies onder de parkeerplaats en dat was een belangrijk gegeven. "In die tijd werden rijke of belangrijke mensen zo dicht mogelijk bij het altaar begraven. We dachten dat dáár het lichaam van Richard III zou kunnen liggen."

Met stomheid geslagen

Opnieuw hadden de archeologen geluk. Al bij de eerste opgraving vonden ze het skelet van een man. Jo Appleby, die de botten blootlegde, was met stomheid geslagen. "In het begin geloofde ik niet dat dit het lichaam van Richard zou kunnen zijn. In de archeologie is het zeldzaam dat je op zoek bent naar een specifieke persoon en hem dan ook vindt. Ik was dan ook aanvankelijk erg sceptisch."

Maar al snel rolde Appleby van de ene naar de andere verrassing. "De locatie was correct, dus dat was de eerste aanwijzing. Vervolgens zagen we dat de schedel duidelijk hoofdwonden had, wat overeenkwam met de historisch beschrijving van de veldslag. Verder vonden we een speerpunt in zijn rug, wat een nieuwe aanwijzing was voor een gewelddadige dood."

Maar de grootste verassing kwam met de blootlegging van de ruggengraat. "Richard III is de geschiedenis ingegaan als de 'Koning met de Bochel', omdat hij een afwijking had aan zijn rug. We vonden een gebogen ruggengraat die erop duidde dat deze man een scheve rug had, met de ene schouder hoger dan de andere."

Nazaat

Hoe sterk ook het bewijs is, toch vinden de archeologen het niet genoeg. Het definitieve antwoord moet komen van de Londense meubelmaker Michael Ibsen, een directe nazaat van de oudste zus van Richard III. "We hoorden in 2004 voor het eerst dat we afstammelingen waren van Richard. Mijn moeder kreeg een telefoontje van een historicus die haar dat vertelde. Eerst geloofde ze het niet, ze dacht dat het een gek was, maar langzaam werd duidelijk dat hij serieus was. Toen was het nog abstract. Het was een leuk gegeven, maar het had weinig relevantie voor ons."

Dat veranderde met de opgravingen deze zomer. Michael Ibsens dna moet nu het sluitende bewijs leveren dat de opgegraven botten van Richard III zijn. "Ik kreeg vorige week nog een rondleiding van de archeologen. Ik stond voor het gat waar het skelet is gevonden. Mijn nekharen gingen overeind staan en er liepen rillingen over mijn rug. Het was wonderbaarlijk om te denken dat ik een klein onderdeel van deze geschiedenis ben."

Binnen 12 weken is er de definitieve uitslag van de dna-test. De archeologen willen er niet op vooruitlopen, maar toch vinden ze het moeilijk hun enthousiasme in te tomen. "De eerste bewijzen zijn zo sterk", zegt Lin Foxhall. "De vondst van een Engelse koning zou zonder precedent zijn."

Bron: Arjen van der Horst, NOS.nl (met video- en radiofragmenten)