Kathedralenbouwers

De tentoonstelling Vikingen! in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren speelt uitstekend in op die vernieuwde interesse.   

 
De expo toont dat de Vikingen ook handelaars en kunstenaars waren, en in de eerste plaats boeren. Ze noemden zich geen ‘Viking’: ‘op Viking gaan’ was iets wat je deed. De Vikingen beschikten over geavanceerde schepen en navigatietalent. Hun ontdekkingsreizen brachten hen overal, van Canada tot de Zwarte Zee. In 881 landden ze ook in onze contreien: Luik, Tongeren en Maastricht kregen ervan langs. In hun snelle schepen zakten de Vikingen de Maas af, pakten de buit en maakten zich uit de voeten.

De expo plukt de vruchten van nieuw archeologisch onderzoek in het Zweedse plaatsje Birka, op dertig kilometer van Stockholm in het Mälaren-meer. Birka is een soort Viking-Bokrijk en probeert scrupuleus een zo authentiek mogelijk beeld te geven van de illustere Zweedse voorvaders. Er lopen als Viking uitgedoste acteurs rond met ruwe tunieken. In de negentiende eeuw werden er Arabische munten gevonden. Byzantijnse kralen en parels uit de Indische oceaan bewijzen dat Birka tussen de achtste en de tiende eeuw een bruisend handelscentrum was.

Onlangs werden de graven voor een tweede keer geopend. In het puin dat de eerste archeologen achterlieten, vinden archeologen tijdens ons bezoek twee voorwerpen uit fijn versierd been: een kokertje om naalden in te bewaren en een kammetje.

Het zijn waardevolle bezittingen voor mobiele mensen. Ze zijn klein, maar ze vertellen meer over het dagelijkse leven bij de Vikingen dan de schatten. De expo in Tongeren stelt heel wat van die voorwerpen tentoon.

Op zoek naar rijkdom

De tentoonstelling in Tongeren dompelt je meteen onder in de mythische Vikingwereld, met schermen waarop de zee woest ruist en de wereld van de Vikingen als een olievlek uitdijt. Van Zweden, Noorwegen en Denemarken zwermden de Vikingen uit naar de Zwarte Zee via de Volga en de Dnjepr, langs de Europese kusten tot Sicilië, en tenslotte naar Groenland en de Canadese Oostkust.

 De expo begint op de boerderij, het hoofdkwartier van de Viking-expansie, waar verschillende families samenwoonden. Er was een strikte hiërarchie met slaven, vrije mannen en vrouwen, en de elite. Maar de Scandinavische winters zijn lang en de landbouw bracht niet genoeg op: de (kinder)sterfte lag hoog, veel skeletten vertonen sporen van armoedeziekten.

Vrouwen droegen er de broek. Niet letterlijk, blijkt uit een interactief scherm waar meisjes enthousiast vrouwen, mannen en kinderen aankleden met de kleren, schoenen, sieraden en riemen die in de kast ernaast te zien zijn. Een vrouw van wie de man maandenlang ‘op Viking’ was (en misschien niet terugkeerde) moest uiteraard haar mannetje kunnen staan. Vikingvrouwen beslisten ook of een vreemdeling tot de boerderij werd toegelaten door hem ceremonieel alcohol aan te bieden. Een paar van de waardevolste objecten op de tentoonstelling zijn bekers uit Frankisch glas.

Vikingen! slaagt erin een totaalbeeld te geven van de Vikingwereld, en om dat boeiend te maken voor ouders en kinderen. Er is een smidse met het geluid van blaasbalgen en klinkende hamers. We leerden eindelijk het verschil tussen een knarr, een snek en een drakar.

Vikinghelmen   

   
 Er zijn juwelen uit gekleurde kralen en amber, zilver en goud, die bewijzen dat de ambachtslui ware kunstenaars waren. Een ketting bevat zowel kralen die in amuletten werden gebruikt, als vroeg-christelijke zilveren ‘vissenstaarten’. Er zijn zwaarden, maar geen helmen met hoorns.

Dat Vikingen hoorns droegen is trouwens een historische kwakkel waarvoor Richard Wagners Ring des Nibelungen verantwoordelijk is. Daarin droeg het personage Hunding namelijk voor het eerst zo’n fantasierijk hoofddeksel.

Het Gallo-Romeins Museum stelt ook alle Vikinggoden voor, met hun ‘bevoegdheden’ en favoriete dieren. Met haar vele bordjes die je kunt omdraaien – wat heeft de naam ‘woensdag’ met Wotan te maken? – interactieve schermen en het kinderatelier, is Vikingen! een geknipte expo om met de familie te bezoeken.

‘Vikingen!’, Gallo-Romeins Museum, Tongeren. Tegelijk loopt ‘Vikingen in de Lage Landen’, Centre Céramique, Maastricht. Allebei tot 15 maart.